Teori Keterikatan (Attachment), Mary Ainsworth.

 

Teori Keterikatan (Attachment), Mary Ainsworth.

 

Teori keterikatan difokuskan pada hubungan dan ikatan antara seseorang terutamanya melibatkan hubungan jangka masa panjang, termasuklah hubungan antara ibu bapa dan anak. Pada tahun 1970, ahli psikologi Mary Ainsworth telah menjalankan sebuah penyelidikan keatas kanak-kanak, dimana kanak-kanak itu ditinggalkan sebentar dan kemudian bertemu semula dengan ibu mereka. Teori ini membuktikan bahawa kanak-kanak tidak boleh wujud bersendirian. Mereka memerlukan manusia untuk mengajar dan membimbing mereka kerana dengan cara inilah mereka dapat mempelajari, mengetahui, mengenali, dan memahami alam semesta ini. Dalam perkembangan sosial, faktor-faktor seperti perkembangan moral dan personaliti, keterikatan adalah sangat penting. Keterikatan boleh didefinisikan sebagai kemahuan kanak-kanak mendekati individu yang signifikan seperti ibu bapa dan penjaga sewaktu dia memerlukan makanan atau keselesaan. Keterikatan juga membawa erti bahawa kanak-kanak mengharapkan supaya dijaga dan disayangi oleh sesetengah individu. Proses keterikatan ini berlaku apabila ibu bapa dan anak berinteraksi dan akan berlaku untuk jangka waktu yang panjang.

Mary Ainsworth merancang teknik penilaian yang disebut ‘Situasi Aneh’ atau Strange Situation Classification (SSC) untuk menyiasat bagaimana hubungan keterikatan mungkin berbeza antara kanak-kanak. Ainsworth membuat prosedur eksperimen untuk memerhatikan pelbagai bentuk keterikatan yang ditunjukkan antara ibu dan kanak-kanak. Eksperimen ini dibuat di sebuah bilik kecil dengan kaca satu arah supaya tingkah laku kanak-kanak dapat diamati secara tersembunyi. Kanak-kanak berusia antara 12 dan 18 bulan. Prosedur tersebut, yang dikenali sebagai ' Situasi Aneh‘ ia dilakukan dengan memerhatikan tingkah laku kanak-kanak dalam siri lapan episod yang berlangsung sekitar 3 minit setiap satu dimulai dengan menempatkan  Ibu dan kanak-kanak sahaja, orang asing masuk menyertai ibu dan kanak-kanak, ibu meninggalkan kanak-kanak bersama orang asing, ibu kembali dan orang asing pergi, ibu pergi dan kanak-kanak dibiarkan berseorangan, orang asing kembali menyertai kanak-kanak berdua dan akhir sekali ibu kembali dan orang asing pergi. Hasil daripada kajian itu, Ainsworth (1970) mengenal pasti tiga gaya keterikatan utama, iaitu avoidant/ menghindar (jenis A), selamat (jenis B) dan ambivalen / tidak selamat (jenis C). Dalam penyelidikan ini tingkah laku yang diperhatikan keatas kanak-kanak adalah gaya keterikatan dan hubungan interaksi awal kanak-kanak dengan ibu.

Keterikatan jenis A iaitu meghindar atau avoidant terjadi apabila kanak-kanak menolak kehadiran ibu, dia menunjukkan ketidakselesaan ke atas ibunya. Kanak-kanak ini memiliki ego yang tinggi dan kurang mampu menekspresikan emosi negatif. Kanak-kanak ini juga dilihat tidak mempedulikan dan kurang tertarik dengan kehadiran ibunya.  Gaya keterikatan ini mungkin disebabkan oleh penjaga yang kasar atau lalai. Kanak-kanak yang dihukum kerana bergantung pada penjaga akan belajar untuk tidak meminta pertolongan pada masa akan datang. Seterusnya keterikatan jenis B iaitu selamat terjadi apabila ibu dijadikan sebagai aspek penting untuk meneroka perkembangan diri. Kanak-kanak jens ini merangkumi sebahagian besar sampel kajian. Mereka ini akan mendampingi ibunya sebelum melakukan aktiviti sendiri dan kembali apabila mengetahui kewujudan orang asing. Mereka ini akan berasa terganggu ketika ibunya pergi meninggalkan mereka dan kembali bahagia ketika ibu mereka kembali. Walaupun anak itu mungkin kecewa, mereka merasa yakin bahawa pengasuh akan kembali. Ketika berasa takut, kanak-kanak yang mempunyai keterikatan dengan selamat merasa selesa untuk mendapatkan jaminan daripada penjaga. Bagi keterikatan jenis C iaitu tidak selamat atau ambivalent terjadi apabila kanak-kanak ini menunjukkan keengganan untuk mengeksplorasi. Mereka ini dilihat selalu melekat dengan ibu mereka dan bersembunyi apabila melihat orang asing. Mereka akan sedih dan menangis ketika ditinggalkan oleh ibunya dan sukar untuk menenangkannya walaupun setelah ibunya kembali. Keterikatan ini terbentuk apabila mempunyai ibu bapa yang tidak mengalakkan autonomi kanak-kanak dan tidak bersedia dengan keperluan emosi kanak-kanak. Kanak-kanak ini akan mempunyai ekspresi emosi negatif yang berlebihan. Mereka in menjadi sangat tertekan ketika ibu bapa pergi. Akibatnya, kanak-kanak ini tidak mampu berdaya saing dan berasa takut untuk ditinggalkan. 

Kesimpulannya, ibu merupakan agen penting terhadap keperluan kanak-kanak, ia bertindak balas terhadap mood dan emosi mereka. Ibu yang sensitif dan responsif cenderung mempunyai anak yang mempunyai keterikatan yang selamat, sebaliknya ibu yang tidak peka degan keperluan anak cenderung mempunyai anak yang mempunyai keterikatan tidak selamat. Bagi kanak-kanak kebergantungan terhadap orang yang rapat dengannya amat tinggi. Kanak-kanak kurang keyakinan diri. Kurang berdikari dan mengharapkan pertolongan orang lain. kanak-kanak secara dasarnya, sukar untuk memulakan hubungan sosial dan persahabatan, tidak mudah percaya kepada orang lain yang tidak dikenali dan tidak mudah terpengaruh dengan perkara baru sama ada negatif atau positif. Lebih memahami perasaan orang yang dekat dalam hidupnya. Perkembangan sosio-emosi pada kanak-kanak adalah penting untuk diteliti kerana segala perbuatan yang dilakukan semasa kanak-kanak akan membentuk perilaku tertentu dengan. kesan psikologi tertentu. Jadi, pengasuhan yang baik oleh orang yang paling rapat dengan kanak-kanak akan melahirkan emosi yang baik dan mengembangkan rasa percaya kanak-kanak yangg akan membentuk peribadi akan datang.

 

BAHAGIAN B

Fokus utama dalam psikologi kanak-kanak dan remaja ialah mengkaji perkembangan fizikal, kognisi, personaliti dan sosial kanak-kanak dan remaja.Perkembangan ini adalah berbeza di antara satu sama lain dan sukar ia sukar hendak dipastikan kerana tiap-tiap manusia berkembang dengan cara  dan dalam keadaan yang amat unik. Dalam refleksi ini saya memilih konsep teori keterikatan Mary Ainsworth untuk dijelaskan dengan lebih mendalam. Ainsworth mengenal pasti tiga gaya keterikatan utama iaitu jenis tidak selamat (ambivalent), selamat dan penghindar (avoidant). Memahami tentang psikologi ke atas kanak-kanak adalah sangat penting dalam memahami manusia kerana pembentukan tingkah laku manusia adalah permula daripada kanak-kanak. Manusia dilahirkan dalam keadaan lemah yang memerlukan pertolongan untuk hidup. Walau dalam keadaan demikian, ia telah memiliki kemampuan bawaan yang bersifat 'laten' yang memerlukan pengembangan melalui bimbingan dan pemeliharaan yang mantap, lebih-lebih lagi pada usia kanak-kanak.

Teori keterikatan Mary Ainsworth ini mmebuktikan bahawa corak yang dibentuk semasa kanak-kanak mempunyai kesan penting pada hubungan masa akan datang. Gaya keterikatan penghindar atau avoidant. Gaya ini dikaitkan juga dengan imej negatif yang diperolehi daripada sekeliling ini menyebabkan kanak-kanak berasa tidak selesa dengan perhubungan tersebut. Mengikut pemahaman saya, seseorang yang mengalami gaya ini akan melindungi mereka daripada kekecewaan dengan tidak menunjukkan kasih sayang terhadap orang lain. saya tertarik untuk mengaitkan gaya terikatan ini dengan kenalan saya sewaktu disekolah menegah, yang merupakan seorang yang sangat berdikari dan sering menggelak untuk menjalankan hubungan dengan sesiapa sahaja.  Dia sering dilihat bersendirian. Saya sebagai seorang pengawas pada ketika itu terpanggil untuk menegur dia, namun saya dapat emosi pada wajahnya yang penuh dengan ketidakselesaan ketika saya bercakap dengannya. Menariknya, walaupun dengan keadaan dia yang sebegitu dia masih mampu meraih keputusan yang cemerlang dalam peperiksaan. Perkara ini telah disahkan oleh rakan saya yang merupakan jiran kepada dia. Rakan saya menceritakan ketegasan didikan oleh kedua-dua ibu bapa jirannya itu dan jarang meminta perhubungan atau keselesaan daripada ibubapa. Ini menyebabkan dia juga terdorong untuk tidak mahu dan tidak berkongsi fikiran dan perasaan dengan orang lain. Namun mereka ini juga ingin menunjukkan bahawa tanpa orang lain, mereka masih boleh berjaya.

Seterusnya, bagi gaya keterikatan tidak selamat atau ambivalent ditunjukkan apabila mereka ini cenderung berasa curiga terhadap orang asing. Saya pernah menemui seseorang yang mempunyai ketakutan yang berlebihan ini iaitu ketika saya belajar di kolej matrikulasi, kenalan saya ini merupakan seorang yang sangat introvert dan sangat bergantung dengan rakannya untuk melakukan aktiviti harian. Dia sering berasa rendah diri dan kurang positif kepada diri sendiri. Hal ini dapat dijelaskan apabila ibubapanya sangat kerap datang untuk melawat dia, lebih parah lagi apabila setiap minggu itu juga ibubapanya akan menghantar baju yang siap diseterika dan mengambil baju yang kotor. Saya berasa agak risau dengan masa depan dia kerana gaya ini cenderung untuk dia merasakan kekecewaan yang sangat besar apabila hubungan dia dengan ibubapanya berakhir disebabkan faktor seperti kematian. Secara pemerhatiannya, saya dapat gambarkan bahawa gaya ini sebagai seorang yang suka bergantung dan mempunyai gaya ikatan yang tidak jelas sering kali enggan menjadi dekat dengan orang lain dan mempunyai kebimbang pasangan mereka tidak membalas perasaan mereka.

Bagi gaya keterikatan selamat pula ditunjukkan apabila wujud campuran tenaga positif yang diterima daripada sekelilignya seperti ibu dan bapa. Hampir separuh daripada populasi mempunyai gaya ikatan yang sihat dan selamat. Ini bermakna mereka selesa dengan keakraban, dan cenderung lebih puas dalam hubungan mereka. Hal ini dapat ditunjukkan oleh anak-anak buah saya yang sewaktu kecil tinggal di rumah ibu saya apabila ibubapa mereka pergi ke kerja. Gaya ini dapat dibina hubungan yang sihat dengan ibu bapa, di mana mereka dibenarkan keluar dan menjelajah dunia sebagai kanak-kanak dan bertindak lebih cepat dengan keperluan kanak-kanak. Buktinya, anak-anak buah saya kini mampu untuk menjalankan hubungan yang baik dengan orang lain dan mempunyai sokongan sosial yang baik. Dia juga dilihat tenang untuk memasuki alam persekolahan tanpa bertindak agresif dan cemas. Hasilnya kini, anak-anak buah saya juga sangat terbuka untuk berkongsi dengan saya dan saudara-saudara yang lain mengenai perasaan mereka. Saya berharap bahawa pengalaman ini membantu anak-anak buah untuk menghadapi kehilangan suatu masa nanti dengan tenang dan meneruskan perjuangan dalam kehidupa

Menariknya, teori keterikatan Mary Ainsworth ini merupakan hasil kerja gabungan dengan John Bowlby. Melalui kajian John, dia telah berjaya merevolusikan pemikiran kanak-kanak terhadap didikan ibubapa kepada pembendukan sahsiah diri kanak-kanak. Beliau menekankan juga perlunya keterikatan seorang ibu terhadap kanak-kanak dan apabila wujud gangguan dalam hubungan itu seperti perceraian, penafian dan kemurungan maka pengalaman itu akan memberi kesan kepada kanak-kanak tersebut. Maka Mary Ainsworth cuba mengkaji idea John Bowlby ini dan mengenbangkan teori seperti yang telah saya jelaskan diatas. Secara kesimpulannya, John Bowlby percaya bahawa ikatan terawal yang dibentuk oleh kanak-kanak dengan pengasuh mereka mempunyai kesan luar biasa yang berterusan sepanjang hayat. Kemudian, penyelidik Main dan Solomon (1986) menambahkan gaya hubungan keterikatan keempat yang disebut hubungan tidak teratur-tidak selamat. Jadi hasil daripada itu wujud satu lagi jenis gaya keterikatan iaitu gaya keterikatan tidak teratur iaitu terjadi apabila kekurangan tingkah laku ikatan yang jelas. Tindakan dan tindak balas kanak-kanak gaya ini terhadap pengasuh sering kali merupakan gabungan tingkah laku, termasuk penghindaran atau penolakan. Kanak-kanak ini digambarkan memperlihatkan tingkah laku bingung dan khuatir di hadapan pengasuh. Hal ini adalah disebabkan oleh tingkah laku ibu bapa yang tidak konsisten mungkin menjadi faktor penyumbang dalam gaya kasih sayang. Dalam kes sedemikian, ibu bapa boleh menjadi sumber keselesaan dan ketakutan, yang membawa kepada tingkah laku yang tidak teratur dan mereka mungkin mengelakkan atau menentang ibu bapa. Ini boleh dikaitkan dengan gangguan personaliti atau dikenali dengan bipolar disorders.

Berdasarkan pengalaman-pengalaman itu, saya berasa sangat bersetuju bahawa teori keterikatan ini sangat mempengaruhi perkembangan sosioemosi kanak-kanak. Oleh itu, adalah sangat penting untuk membuat persiapan sebelum menjadi ibu bapa seperti hubungan sosial, masa, kewangan. Kerjasama antara kedua ibubapa juga memberi kesan positif kepada kanak-kanak. Seperti yang kita sedia maklum institusi keluarga memainkan peranan penting dalam membina kesejahteraan sosioemosi kanak-kanak dengan menggunakan kaedah sosialisasi timbal balik iaitu bersifat dua arah, kanak-kanak bersosialkan ibu bapa  sama seperti ibu bapa bersosialkan kanak-kanak. Ibu bapa juga perlu menyesuaikan bentuk bimbingan dengan prestasi kanak-kanak termasuklah menggunakan kaedah pembetulan dan melindungi kanak-kanak dari persekitaran yang berbahaya. Tingkah laku ibu bapa yang positif menyokong perkembangan sosioemosi kanak-kanak terutamanya apabila kemahiran kanak-kanak meningkat.

Secara keseluruhannya, saya menyokong teori keterikatan Ainsworth kerana mengikut pengalaman saya, jelas gaya hubungan ibu dan kanak-kanak memberi kesan terhadap tingkah laku di kemudian hari. Penyelidikan Mary Ainsworth mengenai keterikatan ini amat memainkan peranan penting dalam pemahaman kita mengenai perkembangan kanak-kanak. Keterikatan adalah satu bentuk hubungan emosi antara satu individu dengan individu lain. Tidak ada keraguan lagi bahawa hubungan awal kita dengan pengasuh berperanan dalam perkembangan. Dengan lebih memahami peranan hubungan, kita dapat memperoleh penghargaan yang lebih besar tentang bagaimana hubungan terawal dalam hidup dapat mempengaruhi hubungan orang dewasa. Tanpa hubungan yang sihat ini, kita akan lebih cenderung untuk mengalami masalah kesihatan mental seperti kemurungan, tekanan dan kegelisahan.